Met welke prioriteiten een renovatie aanpakken?

Tegen 2050 moeten alle Belgische woningen fors energiezuiniger worden. Deze doelstelling vloeit voort uit de Europese klimaatplannen. Het primair energieverbruik moet tegen dan lager liggen dan 100 kWh (kilowatt per uur) per m² vloeroppervlakte en per jaar. Op dit ogenblik ligt nog in 43% van de Vlaamse woningen het energieverbruik hoger dan 400 kWh per m² en per jaar. Zij krijgen dus labels E en F. De Waalse woningen doen het al niet veel beter. Daar ligt het energieverbruik in iets meer dan 40% van de woningen boven 425 kWh per m² en per jaar. Deze cijfers geven duidelijk aan welke belangrijke inspanningen op amper 25 jaar tijd nog nodig zijn om de vooropgestelde einddoelstelling te bereiken.  

Renovatieritme fors verhogen 

Het VEKA (Vlaams Energie- en Klimaat Agentschap) heeft berekend welke inspanning daarvoor in Vlaanderen nodig zal zijn. Volgens het VEKA moet jaarlijks 3,3 procent van het totale Vlaamse woonpatrimonium energetisch gerenoveerd worden tot minder dan 100 kWh per m² per jaar. In absolute cijfers betekent dat de grondige renovatie van 110.000 woningen per jaar. Maar daar geraken we niet. Op dit moment blijft het renovatieritme steken op 1,1 procent. De Waalse woningeigenaars staan ongeveer voor dezelfde uitdaging. 

Om de huidige situatie en de toekomstige uitdaging duidelijk voor te stellen hebben de regionale overheden in België het energieverbruik van gebouwen voorgesteld door een systeem van labels die gaan van G (in Brussel en Wallonië) of F (in Vlaanderen) tot A. In Vlaanderen bijvoorbeeld betekent een label F dat de woning een energieverbruik van meer dan 500 kWh per m² en per jaar heeft. Een label A staat gelijk met een energieverbruik tussen 0 en 100 kWh. Zo hebben zowel het Vlaamse als het Waalse Gewest bepaald dat bestaande woningen tegen 2050 het A-label moeten bereiken.   

Het EPC als kompas 

Het EPC (Energie Prestatie Certificaat) vermeldt de energiescore (een kengetal dat aangeeft hoeveel het primair energieverbruik in kWh per m² en per jaar bedraagt) en het label waartoe de woning behoort. Aan zo’n label is ook een kleur verbonden: van groen voor een A-label tot donkerrood voor een F- of G-label. Het EPC geeft dus aan hoe energiezuinig een woning, appartement of studentenhuis is. Het is verplicht bij elke notariële overdracht, zoals een verkoop. Ook wanneer je een woning of appartement verhuurt, moet je als eigenaar een EPC laten opmaken. 

Het EPC is niet alleen een belangrijk beleidsinstrument waaraan de regionale overheden premies en eisen koppelen, het is ook een zeer nuttig document voor de ontvanger ervan. Want naast het energielabel, dat aangeeft hoe energiezuinig jouw woning is, krijg je voor woningen dankzij het EPC ook een idee van welke werken je het best eerst uitvoert en in Vlaanderen bovendien voor huizen een schatting van de kostprijs van deze werken. Zo kan je al een eerste inschatting maken hoeveel het je ongeveer zal kosten om een bepaald label te behalen.  

Renoveren in één golf of stapsgewijs 

In het algemeen bestaan er twee pistes om de energetische renovatie van jouw woning aan te pakken: een totaalrenovatie, waarbij je zoveel mogelijk naar een zo laag mogelijk energielabel renoveert in één renovatiegolf of een stapsgewijze renovatie, waarbij je maatregel per maatregel op jouw eigen ritme laat uitvoeren. Maar ook dan moet je ervoor zorgen dat de stappen goed op elkaar zijn afgestemd. Als je buitenisolatie laat plaatsen, moet je dakafwerking daarmee terdege rekening houden. 

Doorgaans en zeker bij de meest energieverspillende woningen met de laagste energielabels F en G begin je best eerst met de gebouwschil om de warmtevraag naar beneden te krijgen en werk je pas daarna aan een verbetering en aanpassing van de technische installaties. 

Hoe je dak laten isoleren? 

Voor de verbetering van de bouwschil pak je best eerst het dak aan. Want juist door een niet-geïsoleerd dak gaat veel warmte verloren.  

• Isoleren aan de binnenkant 

Je kan je hellend dak isoleren aan de binnenkant. Dan moet je voldoende aandacht besteden aan de volgende drie elementen: winddichte onderdaken die de isolatiewaarde van het dak vergroten, een isolatielaag die de ruimte tussen de kepers en het onderdak volledig opvult, en een dampscherm die de isolatie luchtdicht maakt en het binnendringen van damp tegenhoudt, die in de isolatie kan condenseren. Maar als je de zolder niet gebruikt als verwarmde ruimte, kan je ook de zoldervloer isoleren.  

• Isoleren aan de buitenzijde 

Is je zolder al helemaal afgewerkt en zie je het niet zitten om die aan de binnenkant te isoleren? Dan kan je de zolder aan de buitenzijde laten isoleren.  

Die methode is minder gebruikelijk maar biedt de volgende voordelen. De binnenzijde van de woning blijft onaangetast. Daardoor is er ook geen ruimteverlies binnen. Die isolatie kan snel worden gerealiseerd. De dakconstructie is dan goed beschermd tegen vocht en diverse weersinvloeden (zowel tegen vorst als tegen het uitzetten en krimpen door warmte). De isolatieschil is bij deze vorm van dakisolatie ononderbroken, in tegenstelling tot isolatie langs de binnenzijde waarbij sneller koudebruggen kunnen ontstaan. 

Een nadeel is dat het bij deze methode gebruikelijke isolatiemateriaal (veelal stijve isolatiepanelen) minder geluidwerend is dan de standaard isolatiematerialen zoals rots- en glaswol. 

Op welke manieren je muren laten isoleren? 

Een andere grote warmteverliespost zijn niet-geïsoleerde buitenmuren. Ook via de buitenmuren kan heel wat warmte verloren gaan. Muren kan je op drie manieren laten na-isoleren: via de buitenzijde, de binnenzijde en in de spouw.  

• Buitenmuurisolatie plaatsen 

Buitenmuurisolatie aan de buitenzijde geniet bouwtechnisch de voorkeur. Buitenmuurisolatie biedt als extra voordeel dat je dikker kan isoleren zonder verlies van binnenruimte. Bovendien verbetert het comfort doordat er weinig temperatuurverschil is tussen de binnen- en buitenmuur. Bij oudere woningen met volle (massieve) muren is het trouwens onmogelijk om spouwen na te isoleren. 

Aan buitenmuurisolatie zijn ook een aantal nadelen verbonden. Voor die vorm van isolatie is een nieuwe pleisterlaag of gevelbekleding nodig. Voor het plaatsen van vensters en vensterbanken moet je rekening houden met een dikkere gevel. Een belangrijk aandachtspunt is dat het niet altijd toegestaan is om om langs de buitenkant te isoleren. Dat is bijvoorbeeld het geval als de bestaande gevel zich op de perceelsgrens bevindt. 

• Spouwmuren na-isoleren 

Het na-isoleren van spouwmuren is een voordelige manier om een bestaande woning energiezuiniger te maken. De investering is doorgaans op 3 tot 5 jaar terugverdiend. De werken nemen slechts 1 tot 2 dagen in beslag. Hiervoor is geen stedenbouwkundige bouwvergunning vereist: het uitzicht van je woning verandert niet. De isolatie wordt langs buiten ingespoten. Je hebt dus amper overlast. Voor de na-isolatie van spouwen moeten aannemers over een speciale erkenning beschikken. 

Maar er kunnen zich daarbij ook problemen voordoen. Het VEKA (Vlaams Energie- en Klimaat Agentschap) heeft op basis van aanvullend wetenschappelijk onderzoek vanuit de bouwsector vernomen dat er in de praktijk soms vochtproblemen ontstaan bij de na-isolatie van spouwmuren met glaswol volgens de technische voorschriften van de STS (technische specificatie) 71-1. Bij het gebruik van andere isolatiemethoden of andere isolatiematerialen heeft het VEKA geen dergelijke klachten ontvangen. 

Het VEKA raadt daarom aan om voorlopig terughoudend te zijn met het inblazen van minerale wol in spouwmuren. 

• Binnenisolatie van muren 

Binnenisolatie van volle (massieve) muren wordt alleen gebruikt voor bestaande woningen waarbij spouwmuurisolatie en buitenisolatie technisch onmogelijk zijn. Isoleren langs de binnenkant van een bestaande buitenmuur is bovendien delicaat. Het is bijna onmogelijk om perfect te isoleren en er ontstaat een groter risico op condensatie. Ook voor buitenmuurisolatie aan de binnenzijde moet de aannemer een specifieke opleiding gevolgd hebben en geslaagd zijn voor een examen. Hij krijgt dan een certificaat van bekwaamheid dat nodig is voor de premie-aanvraag.  

Hoe vloerisolatie aanbrengen? 

En ook via de vloer gaat warmte verloren. Heb je een kelder of een kruipkelder? Dan kan je ook het kelderplafond laten isoleren. Dat is veel eenvoudiger dan een vloer op volle grond. Ben je van plan je vloer te vervangen? Overweeg dan om meteen extra isolatie te plaatsen. 

Hoogrendementsbeglazing aanbrengen 

Slecht geïsoleerde ramen en deuren vervang je best door hoogrendementsbeglazing. Die isoleert 2 tot 3 keer beter dan gewoon dubbel glas en 4 tot 5 keer beter dan enkel glas. Hoe lager de U-waarde van het glas, hoe beter het isoleert.  

Al enige jaren is er dubbele beglazing beschikbaar die nog beter isoleert dan de ondertussen standaard hoogrendementsbeglazing (1,1 of 1,0-glas). Deze beglazing behaalt een Ug-waarde van 0,8 W/m²K. De lagere Ug-waarde wordt bereikt door een extra coating aan te brengen. De ruimte tussen de glasbladen wordt opgevuld met een duurdere edelgasmix. Drievoudige beglazing komt ook steeds meer voor. 

Pas nadat je de bouwschil hebt aangepakt, kies je voor energiezuinige technieken die zorgen voor je verwarming, je sanitair warm water, de ventilatie en de elektriciteit. Overweeg dan zeker de installatie van een warmtepomp. Denk eraan dat isoleren en ventileren hand in hand moeten gaan. En ook de installatie van zonnepanelen is in elk geval een aanrader. Daarover vind je meer informatie in onze artikels over verwarming en ventilatie. 

Meer info 

www.vlaanderen.be/dakisolatie, www.vlaanderen.be/muurisolatie, www.vlaanderen.be/beglazing en www.vlaanderen.be/vloerisolatie